Πριν από έναν μήνα πραγματοποιήθηκε στην Ένωση Συντακτών Ημερησίων Εφημερίδων Αθηνών, στην οδό Ακαδημίας, μια κοινή συνέντευξη Τύπου συντονισμένη από τέσσερα υπουργεία, τα Υγείας, Αγροτικής Ανάπτυξης, Οικονομίας και Δικαιοσύνης. Οι τρεις υπουργοί, αντιστοίχως ο Ανδρέας Ξανθός, ο Βαγγέλης Αποστόλου και ο Δημήτρης Παπαδημητρίου (απουσίαζε ο Σταύρος Κοντονής), μαζί με τον υπουργό Επικρατείας Χριστόφορο Βερναρδάκη, κάθονταν σαν δικαστές στην ξύλινη έδρα της αίθουσας εκδηλώσεων του δημοσιογραφικού σωματείου. Η ατμόσφαιρα θύμιζε δικαστήριο: στο εδώλιο του κατηγορουμένου η... ιατρική κάνναβη. Το ακροατήριο γνώριζε ήδη την απόφαση: «ελεύθερη», αλλά με περιοριστικούς όρους.
Από το 1936 είχε απαγορευτεί στην Ελλάδα η κατοχή και η χρήση της μαριχουάνας. Ήταν σχεδόν την ίδια περίοδο που είχε ξεκινήσει στην Αμερική η εκστρατεία εναντίον του φυτού, το οποίο παρουσιαζόταν στο ευρύ κοινό σαν το «βοτάνι του διαβόλου», σαν τον «φονιά των νέων». Αυτοί που το κάπνιζαν άρχισαν να διώκονται και να φυλακίζονται. Σήμερα η ινδική κάνναβη παραμένει σε ένα καθεστώς παρανομίας, αλλά με τον νέο νόμο του κράτους θα επιτρέπεται στη χώρα μας η καλλιέργεια και η επεξεργασία της καθαρά και μόνο για ιατρικούς λόγους. Μπερδευτήκατε; Δεν είστε οι μόνοι. Επικρατεί ακόμη άγνοια και σύγχυση γύρω από το θέμα αυτό. Σκοπός του άρθρου είναι να σας διαφωτίσουμε όσο μπορούμε καλύτερα.
Εικονογράφηση: Σωτήρης Μαργέλος
Τα βασικά
Ας το εξηγήσουμε με όσο πιο απλά λόγια γίνεται: Το φυτό Cannabis sativa χωρίζεται –«χοντρικά» μιλώντας– σε δύο κατηγορίες. Η μία, η ινδική, κοινώς το «χόρτο», περιέχει σε μεγάλη ποσότητα την ψυχοτρόπο ουσία τετραϋδροκανναβινόλη (γνωστή ως THC). Η κλωστική ή βιομηχανική κάνναβη περιέχει περισσότερο ένα άλλο συστατικό, την κανναβιδιόλη (CBD), η οποία όμως δεν προκαλεί αισθήματα ευφορίας. Η πρώτη μπορεί και δρα θεραπευτικά σε πολλές ασθένειες, γι’ αυτό βαφτίστηκε «ιατρική» ή «φαρμακευτική», ενώ η δεύτερη αποτελεί κυρίως πρώτη ύλη για την παραγωγή διάφορων βιομηχανικών προϊόντων. Όμως λειτουργεί επιπλέον και σαν διατροφικό υλικό: περιέχοντας ω3 και ω6 σε καλή αναλογία, θεωρείται super food που βοηθάει στην οστεοπόρωση και στις αρθρίτιδες.
Η παγκόσμια επιστημονική κοινότητα, ύστερα από εργαστηριακές έρευνες, έχει καταλήξει στο συμπέρασμα ότι και τα δύο αυτά συστατικά της κάνναβης –THC και CBD– όχι μόνο δεν βλάπτουν την υγεία, αλλά αντιθέτως τη βοηθούν. Όταν η CBD χορηγείται στον άνθρωπο ως φάρμακο, αλληλεπιδρά με τον εγκέφαλό του με διαφορετικό τρόπο απ’ ό,τι η THC, που έχει ευφορική χρήση. Καταπολεμά την ψύχωση, την κατάθλιψη, τη φλεγμονή, το άγχος. Το CBD χαλαρώνει, γι’ αυτό και χρησιμοποιείται για την επιληψία και τον παιδικό αυτισμό.
Η ιαματική αξία της ινδικής κάνναβης φαίνεται εξάλλου από το γεγονός ότι πολλές ξένες χώρες έχουν πλέον προχωρήσει στη νομιμοποίησή της. Σήμερα είναι ήδη νόμιμη η συνταγογράφησή της στον Καναδά, σε 16 χώρες της Ευρώπης και σε 30 πολιτείες των ΗΠΑ. Στο Ισραήλ 30.000 ασθενείς την παίρνουν νομίμως για ορισμένες ασθένειες, ενώ στην Ιταλία την καλλιεργεί ο στρατός.
Με την είδηση του νέου νόμου πολλοί εδώ στην Ελλάδα αναθάρρησαν. Ειδικά οι ασθενείς, που αναγκάζονταν τόσα χρόνια να προμηθεύονται αυτό το «ιδιότυπο φάρμακο» είτε πανάκριβα από το εξωτερικό είτε εντός των συνόρων στο παρεμπόριο.
Φαίνεται πάντως ότι το ενδιαφέρον του ελληνικού κοινού για την κάνναβη όλο και μεγαλώνει. Την 1η Διεθνή Έκθεση Κάνναβης, που διοργανώθηκε τον Ιανουάριο στην Αθήνα, επισκέφτηκαν περίπου 30.000 άνθρωποι, ανάμεσά τους και ο πρώην πρωθυπουργός Γιώργος Παπανδρέου και ο ευρωβουλευτής Στέλιος Κούλογλου. «Έχει αρχίσει να αλλάζει κάτι στις συνειδήσεις και αυτό δεν μπορεί να το αρνηθεί κανείς», σχολιάζει η Ελένη Μπέλλου, υπεύθυνη Τύπου της
διοργάνωσης. «Η δίψα του κόσμου να μάθει τι συμβαίνει γύρω από αυτό το “παρεξηγημένο” φυτό ήταν αυτό που μας εντυπωσίασε περισσότερο από όλα», συμπληρώνει.
Έχει δίκιο. Τα θεραπευτικά οφέλη της κάνναβης έχουν φτάσει και στα αυτιά απλών ανθρώπων και είναι φυσικό: ο καθένας που ταλαιπωρείται από μια χρόνια ασθένεια αναζητά αυτό το θαυματουργό «κάτι» που θα τους απαλλάξει από τα προβλήματα που βιώνουν στην καθημερινότητά τους. Η μητέρα μου, για παράδειγμα, πάσχει από Πάρκινσον. Όταν είδε ένα βίντεο το οποίο παρουσίαζε έναν ασθενή ο οποίος μετά τη χορήγηση κάνναβης δεν εμφάνιζε παρκινσονικά συμπτώματα, εκδήλωσε ενδιαφέρον να τη δοκιμάσει. Αστειευόμενη της είπα: «Ωραία, τώρα ξέρω με ποια θα περνάω τα Σαββατοκύριακά μου...». Γέλασε. Γέλασα. Διασκεδάσαμε τον πόνο μας.
Αυτή είναι όμως μια παραπληροφόρηση: η φαρμακευτική κάνναβη δεν θα καπνίζεται. Τουλάχιστον όχι εδώ (προς το παρόν). Σύμφωνα με τον καινούργιο νόμο, στην Ελλάδα δεν θα χορηγείται στη φυσική της μορφή. Θα υπάρχει προς πώληση μια βεντάλια φαρμακευτικών προϊόντων – λάδι, χάπια, υπόθετα κ.τ.λ. Αυτό θα γίνεται για δύο λόγους: πρώτον γιατί, όπως είπαμε, η κάνναβη εξακολουθεί να απαγορεύεται και δεύτερον για λόγους πιστοποίησης των σκευασμάτων.
Μόνο φαρμακευτικά προϊόντα
Αυτό μπορεί να μην ικανοποιεί κάποιους που πιστεύουν στην πλήρη αποποινικοποίηση της μαριχουάνας, αλλά πρέπει τουλάχιστον να παραδεχτούμε ότι είναι ένα πρώτο βήμα για την πρόσβαση των ασθενών, νόμιμα, σε ελληνικά προϊόντα φαρμακευτικής κάνναβης.
‘Ηδη από πέρυσι, και με τον προηγούμενο νόμο, επιτρέπεται η εισαγωγή σκευασμάτων. Το υπουργείο Υγείας, ωστόσο, δεν έχει ολοκληρώσει τις απαραίτητες ενέργειες προκειμένου οι ασθενείς να αποκτούν ελεύθερα τα φάρμακά τους. Όπως μας πληροφορεί ο Κωνσταντίνος Σύρος, πρόεδρος του Συλλόγου Ασθενών υπέρ της Κάνναβης, εκείνος ακόμη «περιμένει από το φαρμακείο του στο Ξυλόκαστρο να εκτελέσει τη συνταγή του». «Είναι μια πολύπλοκη διαδικασία η οποία ακόμη τρέχει», μας λέει στο τηλέφωνο η κ. Κατερίνα Αντωνίου, πρόεδρος του Εθνικού Οργανισμού Φαρμάκων και επικεφαλής της ομάδας εργασίας που συστήθηκε τον Ιούλιο του 2016 προκειμένου να ρυθμίσει το κανονιστικό πλαίσιο του νόμου.
Όμως, κάθε μέρα που περνάει οι ασθενείς υποφέρουν. «Με παίρνουν κάθε μέρα τηλέφωνο. Οι άνθρωποι είναι απελπισμένοι», με πληροφορεί η Βασιλική Πρασσά, η οποία έχει ιδρύσει τη Philocanna, μια εταιρεία που θα παρέχει συμβουλές σε όσους επιθυμούν να καλλιεργήσουν φαρμακευτική κάνναβη. Τις γνώσεις της τις απέκτησε στην Αμερική, όπου εργάζεται μέχρι σήμερα σε μια φυτεία στην Καλιφόρνια (εκεί η κάνναβη έγινε νόμιμη το 1996).
Η ίδρυση αυτής της νεοφυούς βιομηχανίας συνεπάγεται ανάπτυξη και δημιουργία νέων θέσεων εργασίας. Η παγκόσμια αγορά ιατρικής κάνναβης αγγίζει σήμερα τα 30 δισεκατομμύρια δολάρια, με τον Καναδά, την Ολλανδία και το Ισραήλ να ηγούνται. Ήδη Καναδοί και Γερμανοί έχουν εκδηλώσει το ενδιαφέρον να επενδύσουν στη χώρα μας. «Στην Ελλάδα, λόγω του ήλιου, μπορούμε να φτιάξουμε το καλύτερο φάρμακο και να κερδίσουμε το μερίδιο που μας αναλογεί στην παγκόσμια αγορά. Η χώρα μας μπορεί να γίνει ιατρικός προορισμός για την κάνναβη και για ένα σωρό άλλα εδώδιμα βότανα!» τονίζει η Βασιλική Πρασσά.
Είναι η κάνναβη το μέλλον της ιατρικής;
Για ποιες ασθένειες ενδείκνυται τελικά η χρήση της κάνναβης; Θεραπεύει ή απλώς δρα ανακουφιστικά, μειώνοντας τα συμπτώματα; Προκαλεί εθισμό το λάδι της; Ποια θα είναι η σωστή δοσολογία; Έχει παρενέργειες; Όταν ανέφερα στη μητέρα τα νέα για τον νόμο, μου είπε ότι φοβάται τελικά να το δοκιμάσει, γιατί η νευρολόγος δεν της το συνέστησε. Κατά πόσο όμως γνωρίζουν οι συμβατικοί γιατροί για την ιατρική κάνναβη; Το υπουργείο Υγείας αναγνωρίζει ότι υπάρχει έλλειψη ενημέρωσης των υπηρεσιών υγείας και της ιατρικής κοινότητας.
Σήμερα στην Ελλάδα λίγοι είναι πραγματικά πληροφορημένοι για τις φαρμακολογικές ιδιότητες της κάνναβης. Ο ένας είναι ο γνωστός Θεσσαλονικιός ψυχίατρος-νευρολόγος Κλεάνθης Γρίβας, ενώ ο άλλος είναι ο γιατρός Γιώργης Οικονομόπουλος, που δραστηριοποιείται στην Αθήνα. Και οι δύο έχουν γράψει σχετικά βιβλία. Όπως γράφουν στα συγγράμματά τους, η ιατρική κάνναβη βοηθάει σε πολλές ασθένειες, ανάμεσα στις οποίες είναι η σκλήρυνση κατά πλάκας, το γλαύκωμα, κάποιες νευρολογικές παθήσεις, η επιληψία, η κατάθλιψη, η σχιζοφρένεια, η αϋπνία, ο αυτισμός. Καταπραΰνει τον χρόνιο πόνο και δρα υποβοηθητικά για ορισμένους τύπους καρκίνου. «Δεν είναι όμως το βοτάνι της μάγισσας με το οποίο γίνεσαι αυτομάτως καλά. Ωστόσο έχουμε δει στην Αμερική ότι σε συγκεκριμένους τύπους καρκίνου κάνει καλό, ειδικά στην παιδική λευχαιμία. Πρέπει να καταλάβουμε ότι είναι φάρμακο, με εκχύλιση ή χωρίς», τονίζει η Βασιλική Πρασσά.
Όχι ψεύτικες ελπίδες
Όμως, όπως με κάθε φάρμακο, πρέπει να είμαστε προσεκτικοί. «Έχουν έρθει πολλές φορές συγγενείς καρκινοπαθών και μου ζητούν συμβουλές. Δεν θέλω να δίνω ψεύτικες ελπίδες. Εγώ είμαι απλώς ένας επιχειρηματίας, αλλά πιστεύω ότι μετά από τόσα χρόνια δαιμονοποίησης, η συζήτηση για την κάνναβη πρέπει να επιστρέψει σε μια πιο υγιή βάση και να γίνει σωστή ενημέρωση του κοινού», υπογραμμίζει ο Αργύρης Μουντζούρης, υπεύθυνος του Kannabishop, ενός καταστήματος στην Εμμανουήλ Μπενάκη που πουλάει παράγωγα της βιομηχανικής κάνναβης, όπως λάδι για σαλάτα, παξιμάδια, τσάντες και υφάσματα.
Το φυτό περιέχει 85 ουσίες που έχουν ονομαστεί «κανναβοειδή». Σήμερα οι επιστήμονες γνωρίζουν τις θεραπευτικές ιδιότητες κυρίως της THC και της CBD. «Κάθε χρόνο βγαίνουν καινούργιες εφαρμογές. Εξακολουθούμε να μαθαίνουμε πράγματα γι’ αυτήν», υπογραμμίζει ο Γιώργης Οικονομόπουλος, που είναι από τα ιδρυτικά μέλη του υπό σύσταση Ελληνικού Συλλόγου Θεραπευτικής Κάνναβης, στον οποίο συμμετέχουν και γιατροί.
Όσο εδώ βρίσκονται σε ένα κενό ενημέρωσης, οι γιατροί του ολλανδικού ΕΣΥ το χορηγούν κανονικά σε ασθενείς με καρκίνο – η κάνναβη εκεί είναι ενταγμένη στο πρόγραμμα της δημόσιας περίθαλψης. Η Μαρία, Ελληνίδα, μόνιμη κάτοικος Άμστερνταμ, πηγαίνει μέρα παρά μέρα στο νοσοκομείο για χημειοθεραπεία – πρόσφατα της έκαναν αφαίρεση μήτρας. Μου είπε στο Skype ότι οι ίδιοι οι γιατροί τής συνταγογραφούν λάδι κάνναβης για να μειωθούν τα συμπτώματα του εμετού και της ναυτίας. Μετά τη θεραπεία θα συνεχίσει να το παίρνει προληπτικά, καθότι οι επιστήμονες αναγνωρίζουν την αντικαρκινική του δράση.
Ο Κωνσταντίνος Σύρος, πρόεδρος του Συλλόγου Ασθενών υπέρ της Κάνναβης, ύστερα από τροχαίο που είχε στα 17 του, αντιμετωπίζει χρόνιους νευροπαθητικούς πόνους. «Έχω κάνει 12 ολικές ναρκώσεις, έχω πάρει όλα τα συμβατικά φάρμακα, αλλά μόνο η κάνναβη με βοηθάει». Αυτός και άλλα 50 μέλη του συλλόγου έχουν κάνει αίτηση στον ΕΟΦ και στο υπουργείο Δικαιοσύνης για τη δυνατότητα αυτοκαλλιέργειας. Προς το παρόν το κράτος δεν εγκρίνει κάτι τέτοιο. «Με τις συμβατικές αγωγές δεν έχουμε δει τα κατάλληλα αποτελέσματα, γι’ αυτό έχουμε στραφεί στην εναλλακτική μορφή θεραπείας. Το λάδι κάνναβης δεν έχει ούτε τοξικότητα ούτε παρενέργειες».
Αυτή είναι μια φυτεία βιομηχανικής κάνναβης στη βόρεια Αρκαδία. Για την ιατρική κάνναβη προβλέπεται μια περίκλειστη, τεχνολογικά εξελιγμένη, μονάδα 4 στρεμμάτων, στην οποία χωροταξικά θα γίνεται εξ ολοκλήρου η παραγωγή, από τη σπορά μέχρι τη μεταποίηση. © Γιώργος Μουτάφης
Προκαλεί εθισμό;
Ούτε προκαλεί εθισμό, όπως επιβεβαιώνει ο Κλεάνθης Γρίβας, συγγραφέας του «Κάνναβη, Μαριχουάνα, Χασίς» (1994). Στην παρουσίαση του βιβλίου, που έγινε στις αρχές Φεβρουαρίου στο βιβλιοπωλείο Ιανός, ανέφερε ότι η δοσολογία θα εξαρτάται από το σωματικό βάρος του ασθενούς, την ψυχική κατάσταση στην οποία βρίσκεται, καθώς και από την προσωπική εμπειρία του ως προς τη χρήση κάνναβης. Ο οικοδεσπότης της βραδιάς, ο δημοσιογράφος Ανδρέας Ρουμελιώτης, τον ρώτησε ευθέως: «Τόσα χρόνια δεχόσουν επιθέσεις από τον ιατρικό κόσμο, σε αποκαλούσαν τρελό. Σήμερα όμως δικαιώνεσαι. Σε πλησίασε κανείς από τα υπουργεία για να σε συμβουλευτεί;». Ο διδάκτωρ Ψυχιατρικής της Ιατρικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης κούνησε αρνητικά το κεφάλι του.
Ο ίδιος πάντως δείχνει σκεπτικός με τον ελληνικό νόμο, καθώς υπάρχουν σ’ αυτόν ακόμη πολλές ασάφειες. Επειδή θεωρείται ακόμη ναρκωτικό η κάνναβη, φοβάται ότι θα περιορίσουν την περιεκτικότητα της τετραϋδροκανναβινόλης THC στα σκευάσματα. «Αυτό θα έχει ως αποτέλεσμα η θεραπευτική ιδιότητα του φαρμάκου να είναι υποδεέστερη. Με αυτόν τον τρόπο η κάνναβη δεν θα θεραπεύει, απλώς θα αντιμετωπίζει μόνο τα συμπτώματα», τονίζει. Η άποψή του στηρίζεται σε αυτό που είναι γνωστό ως «entourage effect». Ο όρος αυτός αναφέρεται στην ιδέα ότι τα συστατικά της κάνναβης –THC, CBD και άλλα– δουλεύουν όλα μαζί. Αν αφαιρέσεις κάποιο από αυτά, το φυτό δεν δρα σωστά. Δεν ξέρουμε όμως αν αυτό το φαινόμενο είναι ακριβές. Ο κ. Γρίβας, για να υποστηρίξει την επιχειρηματολογία του, λέει: «Η επί χιλιάδες χρόνια χρήση της κάνναβης γινόταν με αφαίρεση κάποιων συστατικών της; Δεν υπήρχε καν η τεχνική δυνατότητα. Όλες οι εφαρμογές γίνονταν με το σύνολο των συστατικών της. Η κάνναβη απαγορεύτηκε για τόσα χρόνια καθαρά και μόνο από πολιτικά και οικονομικά συμφέροντα!»
